خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش

اخیرا فرصتی فراهم شد که به زیارت معلمی قدیمی برویم که بسیار لذت بخش و البته غرور آفرین بود. استاد مورد اشاره که زمانی از پایه های اصلی نظام دانشگاهی کشور بود، به ظاهر اکنون ضعیف و از رمق افتاده به لحاظ جسمی، اما در حقیقت، پرتوان به جهت فکری و قدرت استدلال بود. شاید به همین دلیل بود که عجب تسلطی داشت بر جریان های فکری حاکم بر نظام دانشگاه های کنونی! ایشان تعریف می کردند که وقتی یکی از استادان جوان را دیده است که بسیار به خود می بالیده است که چند کتاب و مقاله را منتشر کرده و خود را مرکز علم قلمداد می کرده است! استاد فرزانه اشاره فرمودند که به او گفتم عزیز جان، نوشتن و انتشار در دانشگاه یک ضرورت است، یک آبشن نیست که اگر کسی آن را داشت، بتواند از آن طریق خود را برتر شمارد. اصولا اگر استاد و معلمی فقط همان ها که در کتاب هاست را تعلیم دهد که تفاوتی با ضبط صوت نداشته و گاها کمتر از آن است. معلم و استاد واقعی آن است که در کلاس و در جلسه و همایش و ... بگوید من می گویم و من به آن رسیده ام و ... برای این که این ادعاها را داشته باشد نمی تواند به تخیلات و اوهام خود تکیه نماید، او باید تحقیق و تفحص کرده باشد و آنها را در معرض قضاوت دیگران قرار داده تا حک و اصلاح شده و اگر تایید شد، مبنای نظریه پردازیهای جدید قرار گیرد. نکته بسیار آموزنده دیگری که استاد بدان اشاره فرمودند این بود که آن معلم جوان و کم تجربه، گفته بود که مثلا سال گذشته یک کتاب و دو مقاله نوشته ام و استاد برگزیده موسسه و دانشگاهم شده ام! استاد بدو گفته بودند که آن چه موسسه پوچ و بی معنی است که معدل انتشارات استادان و پژوهشگران آنجا دو و یا سه مقاله است که شما با دو مقاله و یک کتاب نفر برگزیده شده اید؟! و اضافه فرمودند، در همین خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

علم برنامه ريزي شهري همچون اغلب علوم،‌ عوام زده شده؛ اين شرايط نه در تاكسي، بقالي و سبزي فروشی محل كه حتي در برخي از نوشته هاي به ظاهر علمي و آكادميك هم تسري يافته است. به طوري كه حالا هر روزه شاهد خلق راهكارهاي يك خطي براي مسائل كلان و اساسي كشور و شهر هستيم. چنين راهكارهايي اغلب از روي جهل و در مواردي هم از نديدن ابعاد متعدد موضوع است. در چنين رويكردهايي گويي كه شهر يك جدول كلمات متقاطع است كه كافي است حروف بخش عمودي و افقي آن به هم بخورد. در تفكراتي از اين نوع،‌ مقوله ترافيك،‌ معضل مسكن،‌ بحران حاشيه نشيني و ... با يك سطر توجيه و دو صد راهكار بسيار بسيط، قابل رفع و رجوع بوده و نيازي به اين همه دستگاه عريض و طويل علمي و پژوهشي نيست. نكته بسيار مهم در اين ادعاها آن است كه اگر چنين راهكارهايي پاسخ مناسب به دست نمي دهد، نه از راهكار كه از كاربر است! در واقع، همچون جادوگر آفريقايي كه وقتي دارويش درد مورد نظر را درمان نمي كند،‌ مشكل را نه از دارو كه از مريض مي داند و اعتقاد دارد اين مريض است كه باوري به جادوگر و دارويش ندارد و به همين دليل درمان نمي شود، در واقع از دید این گروه، مشكلي در ارسال كننده نبوده و گيرنده ايراد دارد. حتي وقتي كه خود اين پيشنهاد دهندگان نابغه،‌ به انواع حيل به ميز مورد نظر مي رسند و قصد دارند راهكار خود را عملياتي كنند، مشكل باز هم در آنها و در راهكار نبوده و در جاي ديگري است. اين نوابغ وقتي پيشنهاد خود را نمي توانند در ميدان عمل به اجرا درآورند و يا به هر دليلي پاسخ لازم را نمي گيرند،‌ زمين و زمان را مقصر قلمداد می کنند ‌به جز خودشان! اين گروه خود شيفته به همين حد اكتفا نكرده و دست به شخصيت كُشي مي زنند تا ميدان براي هميشه در اختيار آنها قرار داشته باشد خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

همه اجتماعات بشری به نظم، برنامه ریزی و رعایت قانون محتاجند. این ضرورت در شهرها و کلانشهرها که انبوهی از انسانها در آنها در فشرده ترین شکل خود کنار هم زندگی، کار و فعالیت می کنند، صد چندان است. به همین دلیل، آنانی که به معنای واقعی شهروندند و حقوق و تکالیف خود را در این ارتباط به خوبی می دانند، متوجه هستند که برای زندگی در چنین مکانهایی، بایستی زمان خود را به شدت مدیریت و کنترل نمایند. در غیر این صورت، نه تنها کار و زندگی دیگران را مختل خواهند کرد، بلکه بخش زیادی از وقت و سلامت خود را نیز به هدر خواهند داد. تصور کنید، بنده خدایی که فاصله بین منزل و محل کارش حداقل به 20 یا 40 دقیقه رانندگی و یا جا به جایی با اتوبوس نیاز دارد، حرکت خود را به قدری به تاخیر بیاندازد که این فرصت را به نصف کاهش دهد. چنین فردی در رانندگی با اتومبیل شخصی، تقریبا تمامی قوانین راهنمایی و رانندگی را باید زیر پا گذاشته و هزاران نفر را معطل خود خواهد کرد تا بتواند، با کمترین تاخیر به محل کارش برسد. حتی فردی که با وسایل نقلیه عمومی قرار است به محل کار و فعالیت خود برود نیز با چنین مشکلاتی روبرو خواهد بود. او مجبور است با راننده تاکسی، اتوبوس، مینی بوس و ... درگیر شود تا آنها را مجبور کند زمان حرکت را به جلو انداخته و در حین حرکت سرعت خود را بیش از حد مجاز نمایند. این قضیه در ارتباط با افرادی که پیاده و یا دوچرخه هم قصد جا به جایی در شهر را دارند به شکل دیگری مطرح خواهد بود. در واقع، با همین مثال ساده به روشنی مشخص می شود که افراد فاقد برنامه نه تنها شهر و محل سکونت خود را برای خودشان غیر قابل تحمل می کنند، بلکه سایرین را هم به زحمت انداخته و هزینه های مادی و معنوی حضور در شهر را افزایش خواهند داد. کسانی که خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

برای نوشتن یکی از مقالاتم نیاز داشتم که آمار و اطلاعاتی از یک شهر به دست آورم. به همین منظور، با واسطه ای قوی به سراغ شهردار مربوطه رفتم. آدم متشخص و فهمیده ای بود. وقتی از قصد مراجعه ام آگاه شد، خیلی عالی به سوالاتم پاسخ گفته و تمام اطلاعاتی که نیاز داشتم را در اختیارم گذاشت! با این وصف، شما هم متوجه شدید که ایشان یک مقام و مسئول معمولی به حساب نمی آید. چرا که اغلب کارمندان و به خصوص روسا، از دادن اطلاعات به شدت واهمه داشته و تلاش دارند که کمترین اطلاعات به بیرون درز کند. به همین دلیل، تمام اطلاعات و آماری که از شهرداری مورد نظر گرفتم را با دقتی تمام وارسی نموده و به قول محققان تلاش کردم روندهای احتمالی را در آنها پیدا کنم. نتایج این بررسی ها مشخص نمود که از زمان روی کار آمدن شهردار جدید، تمامی شاخص ها به شکل غیر قابل وصفی ارتقا پیدا کرده و در واقع، وضعیت به شرایط ایده آل کاملا نزدیک شده است. تا اینجا کار چیز عجیبی نبود. چرا که روی گشاده شهردار برای ارائه اطلاعات نشانگر آن بود که اوضاع بر وفق مراد است که او اینگونه بدون هر نوع ترس و نگرانی نسبت به انتشار اطلاعات راغب است. پس سوال اصلی را این طور مطرح کردم که چگونه شهردار مربوطه به این شرایط دسترسی پیدا نموده است؟ اولین فرض این بود که ببینم عزل و نصب های حادث شده چگونه بوده است؟ در ارتباط با عزل و نصب ها نیز چیز دندان گیری به دست نیاوردم. اما یک نکته تا حدودی عجیب بود. به این معنا که اولا شهردار انتخابی از شهر بزرگتری به این محدوده آمده بود و البته به همراه وی، دو نقر کارشناس هم به این شهرداری اضافه شده بود. این گروه با استفاد از استراتژی مخرج کسر، ابتدا نسبت به ایجاد تغییرات کوچک اقدام کرده و وقتی سایرین این تحولات ریز، اما خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

جلوی یک خودپرداز منتظر رسیدن نوبتم بودم که بنده خدایی از تاکسی پیاده شد و به ابتدای صف دوید و به محض این که نفر قبلی کارش تمام شد، کارتش را در دستگاه قرار داد و بی توجه به بقیه، کارش را انجام داد و رفت! نفر جلوتر از من، بدون این که چیزی به این بنده خدای عجول بگوید، بعد از رفتن او، کارتش را در دستگاه قرار داد و بی هیچ حرف و حدیثی و بدون هر نوع شکوه ای، به کارش رسید. من که پشت سر این بنده خدای متین و صبور بودم، شروع کردم به دست زدن به افتخار ایشان؛ دو نفری که بعد از من در صف بودند نیز من را همراهی کردند. بعد از اتمام کار، بنده خدای جلویی، به سوی ما برگشت و با تعجب به ما نگاه کرد و در نگاهش چرایی عجیبی مشاهده می شد. به همین منظور و قبل از این که بپرسد این تشویق و تایید به چه منظوری است، گفتم به شما انسان شریف، صبور و شفیق دست مریزاد گفته و به خودمان بابت زندگی در کنارتان تبریک و خجسته باد! ظاهرا چون قانع نشده بود، ادامه دادم که خوب شد که به این بنده خدای عجول اجازه دادید که بکارش برسد و درگیری درست نکردید. با نگاهی عاقل اندر سفیه، گفت دوست عزیز ما در شهر زندگی می کنیم و به اصطلاح متمدنیم. اولین شرط و لازمه تمدن، خویشتن داری است. در این کلان شهر که الان می گویند جمعیتش نزدیک به 4 میلیون نفر رسیده است، انواع و اقسام انسان ها زندگی می کنند. این که هر روز در خیابان دعوا نمی شود، جار و جنجال به وجود نمی آید و ... نشانه آن نیست که در این شهر دیوانه، مجنون و بی تربیت وجود ندارد؛ بلکه علتش آن است که انسان های شریف، صبور و مشفق بسیار بیشتر از به قول خاویر کرمنت بیشعورها هستند. اصولا هیچ فردی نمی تواند یک بیشعور را شکست دهد، مگر یک بیشعور بزرگتر از خودش! بنابراین، چون من احساس می کردم، وی خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

اخیرا گروهی از ... سرمایه و حتی اهل و عیال خود را برداشته و رفته اند به ترکیه و آنجا سرمایه گذاری، زندگی و کار می کنند. از آنجا که تصور می کردم، این گروه مرفهان بی دردی هستند که حتی یک جو عرق ملی ندارند، دائما با آنها جر و بحث داشته و آنها را به خیانت متهم می کردم. اما اخیرا دوستی این متن را برایم ارسال نمود و من هنوز که هنوز است نتوانسته ام جوابی برای آن پیدا کنم. این عزیر سفر کرده عنوان داشته اند، در برنامه ریزی شهری مقوله ای مورد استفاده قرار می گیرد تحت عنوان «هجوم و توالی» که از علوم دیگر وام گرفته شده است، اما می توان آن را در ارتباط با هجوم و توالی سرمایه گذاران خارجی هم مورد استفاده قرار داد. به این صورت که اخیرا سرمایه گذاری ایرانیان در ترکیه، گرجستان و ... به شدت بالا گرفته و به یکی از نشانه های تشخص تبدیل شده است. حالا تقریبا در هر محفل عمومی و یا خانوادگی که وارد می شویم، صحتب از این است که دکتر فلانی، در سواحل قناری ویلا خریده؛ مهندس بهمانی، در فجیره کارخانه رزین راه انداخته و محمدآقا، احمدآقا، حسین آقا و ... در ترکیه، گرجستان، باکوی آذربایجان، منزل، ویلا و ... خریداری نموده اند. جمهوری اسلامی ایران هم برای این که چش(همان چشم در بیان عامیانه) این گروه درآد(در بیاید!)، مقابله به مثل نموده و به جای این که دلایل این فرار سرمایه را جستجو نموده و برای آن راه حلی علمی و دقیق پیدا نماید، به دنبال تصویب طرحی در مجلس است تا با اعطای تابعیت به خارجی ها(به خصوص برادران افغانستانی، بورکینافاسویی و ...)، در قبال سرمایه گذاری آنها، جبران مافات نماید. اما به نظر می رسد این طرح یک اشکال اساسی دارد و آن هم این است که با اجرایی شدن آن، تعداد بیشتری از ایرانی ها سرمایه خود را به سا خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

سالها پیش، شعری از خود در کردم که یکی از ابیاتش، همین عنوانی است که برای این نوشته انتخاب کرده ام. البته که آن شعر که در روزنامه خراسان به چاپ رسید، ارتباطی با مطلبی که اکنون می خواهم ذکر کنم ندارد. آنجا صحبت از ازدواج و همسرگزینی بود؛ ولی آنچه امروز می خواهم بدان اشاره کنم، به مدیریت و اداره شهر مربوط است. قضیه از این قرار است که چندی پیش بنده خدایی آمده بود و در مورد یکی از بحران های اساسی شهر صحبت می کرد. قبل از آن که من پاسخی به این درخواست بدهم، او با گلایه از این که حقوقی که می دهند کفاف خوردن ساندویج تا آخر ماه را هم نمی دهد و آن وقت می خواهند ما شق و القمر کرده و موشک هوا کنیم! بدون مقدمه و هیچ دلیل منطقی، به ناگاه پرسید، واقعا خود شما چقدر حقوق می گیرید؟! گفتم به سختی به صد میلیون می رسد؟! او که به نظر می رسید این شوخی مرا جدی گرفته است، صحبت را عوض کرد و با چرخشی صد و هشتاد درجه ای شروغ کرد به این که مردم رعایت نمی کنند و آگاهی و شعورشان پایین است و .... در نهایت هم از من درخواست راه حلی جادویی داشت تا بتواند یکشبه کل مشکل را رفع و رجوع کند. گفتم فقط پیامبران و یا پیامبرنماها می توانند راه حل های جادویی ارائه دهند که لاریب فیها باشد! به همین دلیل از من کاری ساخته نیست. ایشان که نمی دانم از کجا دلش پر بود، بنای گله و شکایت گذاشت که پس این علم، نبوغ و غیره و ذالک کجا به کار خواهد آمد؟! عرض کردم، اصولا نمی شود از علوم انسانی و اجتماعی راه حل طلب کرد. درست است که مارکس گفته است تا کنون کار فیلسوفان تفسیر جهان بوده است و حالا نوبت به تغییر جهان رسیده است؛ اما از آنجا که ایشان هم در نهایت راه حلی ارائه نمود که نه تنها مشکلات را حل نکرد که بر گره های قبلی افزود، بنابراین، خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

این که یک دستگاه عریض و طویل فرهنگی حجاب را به شکلات روپوش دارد و بی حجابی را به شکلات بدون روپوش تشبیه کرده بود، حتما دیده اید. در بیلبورد تهیه شده به این منظور، اعلام شده بود که روی شکلات بدون روپوش هر مگسی می نشیند و ... این تبلیغ خیلی هم صدا کرد و تقریبا کلی از مولفان و مصنفان در باره اش تحلیل و تفسیر ارائه دادند. به طوری که طرفداران این تبلیغ خلاقانه در میان کشورهای اسکاندیناوی هم پیدا می شد. حتی روایت هایی از گالیله و ارشمیدوس و ... در تایید همین امر ارائه گردید. بگذریم که مخالفان آن در میان طالبان هم کم نبودند! اما چیزی که برای من جالب بود و زمینه ساز تحریر این نوشته را فراهم ساخت، بدین شرح است. اخیرا در یکی از مناطق شهر مشهد این تبلیغ را مشاهده کردم و برایم سوال برانگیز بود؛ چرا که اصولا مبدع این تبلیغ مشهد نبوده و از خواهر بزرگترش، شهر تهران آن را وام گرفته است. احساس کردم شاید کسی آن را عمدا به این شهر آورده است. به هر حال، تبلیغ مورد اشاره با آب و تاب و با رنگ های جذاب و طرح های متنوع بر دیواری نقش بسته بود. به نظرم برای تابلوی مورد اشاره حداقل ده یا بیست میلیونی خرج شده بود. البته به چشم خواهر و برادری طرح گل و بلبل داری بود و زیبا و دل انگیز می نمود. اندکی که جلوتر رفتم، دیدم کسی یک سری خطوط کج و معوج در گوشه همین تابلو نقاشی کرده است. از بی سلیقگی این بنده خدا بسیار متعجب شده و مشتاق شدم که آنچه نوشته است را با دقت بخوانم. وقتی که آن را با حوصله و وسواس خاص ورانداز کردم، دیدم عجب هوشمندی به خرج داده است. به طوری که با خودم گفتم که اگر یک سوم اعتبارات تبلیغ و ترویج حجاب را که می گویند حدود 6 هزار میلیارد تومان در سال در کل کشور است، به این بنده خدای به ظاهر خلاف خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

این روزها، مغازه ها، فروشگاه ها، هتل ها و ... به دلایل مختلفی از جمله مسئله حجاب پلمپ می شوند. اما در این نوشته قصد نداریم به دلایل و عوامل این اقدام بپردازیم. در عین حال به پیامدهای اشتغال، بیکاری و ... این مهم هم کاری نداریم. آنچه در اینجا مدنظر است، استقبال بعضی از مالکین و صاحبین حرف از این اقدام دولت است. اگر تا چند وقت پیش برگزاری جشن طلاق، امری غیر عادی و نا به هنجار محسوب می شد و حالا به روالی پذیرفته شده تبدیل شده است، پلمب اماکن کار و کسب هم چنین روندی را طی کرده و یا حداقل دارد طی می کند. به طوری که صاحبین برخی از کار و کسب ها نه تنها از اظهار و بیان پلمب محل فعالیت خود شرمنده نیستند که از آن بهره برداری تجاری می کنند. من که سالی 30 تا 40 کتاب مختلف خریداری کرده و یا حداقل مطالعه می کنم، تا چند وقت پیش نمی دانستم که سروش صحت چند کتابفروشی مهم در شهرهای ایران دارد، حالا بعد پلمب یکی از فروشگاه های ایشان در شهر رشت، حداقل آدرس دو یا سه مورد از آنها را دقیقا در شهرهای اصفهان، رشت، تهران و ... می دانم. بدون شک بعد از بازگشایی، به محض سفر به این شهرها، از این فروشگاه ها دیدن خواهم کرد. مورد پلمبی بعدی، آرایشگاه سرکار خانم ساره بیات است. این آرایشگاه که حتی در روز افتتاح به دلایلی پلمب شده است؛ آنقدر مهم بوده که در اخبار سراسری رسانه ملی هم مطرح شده و تقریبا تمام روزنامه ها و مجلات زرد و سرخ و غیره به آن اشاره کرده اند. حالا تقریبا 90 درصد از مردم ایران که اصولا هیچ اعتقادی به امضا گرفتن و سلفی انداختن با سلبریتی ها و فعالیت آنها نداشته و پول رفتن به آرایشگاه، آنهم از نوع لاکچری آن را ندارند، دقیقا متوجه شده اند که خانم ساره بیات، اولا هنر پیشه است و ثانیا در فلان خیابان خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب

به کرات در نوشته هایم گفته ام که شهر سیستمی پیچیده و متشکل از زیرسیستم های متعددی است که گاهی برخی از این زیرسیستم ها، در تضاد با هم قرار دارند. به این نحو که هر نوع اصلاحی در یک زیر سیستم ممکن است خرابی را در یک یا چند زیر سیستم دیگر باعث شود. به همین دلیل، ضرورت دارد که حک و اصلاح در این سیستم پیچیده با روشی اصولی و بسیار دقیق و هوشمندانه انجام گیرد. استفاده از چنین روش هایی البته که نیازمند مدیران، سیاستگذاران و مشارکت کنندگانی با سواد و خوش فکر است. اما به دلیل ماهیت سیستم های شهری، دسترسی به چنین گروه ایده آلی اگر نگوییم غیر ممکن، حداقل بسیار مشکل خواهد بود. زیرا شهرها و مدیریت آنها از جمله حوزه هایی هستند که دینفعان و مداخله کنندگان زیادی دارند. گروه هایی که می توانند از بی سوادترین افراد تا نوابغ اقتصادی، اجتماعی و ... متفاوت باشند. بدون شک، وقتی زباله گرد و دوره گردی، از طریق زباله گردی تامین معاش می کند، به همان اندازه خود را محق مشارکت در امر اداره شهر می داند که رئیس جمهور کشور به عنوان بالاترین مقام اجرایی که تلاش دارد، برنامه آمایش سرزمین را تهیه و تدوین نماید. از آنجا که این گروه ها در دنیاهای کاملا متفاوتی فکر کرده و به سر می برند، ضرورت دارد که مراکزی آنها را به هم وصل نماید تا طرق رسیدن به اهداف را با کمترین هزینه و کوتاه ترین زمان ممکن سازد. حالا اگر چنین حلقه های واسطی وجود نداشته و یا نتوانند این بخش ها کاملا متفاوت را به هم متصل و مربوط نمایند، نه تنها مشکلی حل نخواهد شد، بلکه کوچکترین معضلات، بحرانی ترین شرایط را باعث می شوند. به نظر می رسد در مورد شهرها، تشکیل شوراهای شهر یکی از مهمترین چاره اندیشی ها در این زمینه به حساب می آید. با این وجود، سابقه قریب خلاصه کارگاه روش تحقیق جلسه یازدهم: واحد تحلیل در پژوهش...ادامه مطلب